Վախ, ինչպես հաղթահարել այն

Վախը մարդուն ուղեկցում է ծննդյան օրից մինչև խորը ծերություն: Մենք մշտապես վախենում ենք ինչ-որ բանից, օրինակ, կանայք վախենում են սարդերից ու մկներից, տղամարդիկ` իրենց աշխատանքը կորցնելուց, երեխաները` մթությունից, փակ տարածքից:

Մենք չենք կարող լիովին ազատվել վախի զգացումից: Հենց այդ զգացումն է հանդիսանում ամենաուժեղ գործոններից մեկը, որը խանգարում է մարդուն մինչև վերջ բացահայտել իր ներուժը և հաջողությունների հասնել: Սեփական վախը հաղթահարել կարողանալու համար, պետք է իմանալ, թե այն ինչպիսին է: Ով նախազգուշացված է, նա զինված է: 

Վախի կենսաբանական նշանակությունը

Ծայրահեղ իրավիճակներում վախը մոբիլիզացնում է մարդու բոլոր ուժերն ակտիվ գործողությունների համար: Նման պահերին արյան մեջ ադրենալինի ուժեղ արտանետում է լինում և մկանային հյուսվածքն արյան հետ ավելի շատ թթվածին  ու սննդարար նյութեր է ստանում: Շատ հնարավոր է, որ յուրաքանչյուր-ոք վախենալիս կրծքավանդակում ծանրության զգացում է ունենում: Բացի դրանից, սթրեսային իրավիճակում մարդու դեմքը խիստ գունատվում է: Դա տեղի է ունենում, որովհետև արյունը մաշկից ու ստամոքսից ուժեղ հոսքով «գնում է» դեպի մկանները: 

Վախի զգացումը մարդուն օգնում է արագ ռազմավարական որոշումներ ընդունել ինֆորմացիայի պակասի դեպքում: Հաղթահարելով վախը, ամեն մարդ իր նոր հնարավորություններն  է հայտնաբերում և սկսում է կյանքն ընկալել այլ տեսանկյունից: Նա սովորում է գնահատել կյանքն իր բոլոր դրսևորումներով, շրջակա աշխարհը նրա համար ավելի վառ գույներ է ստանում, յուրաքանչյուր իրավիճակ գնահատվում է վախի զգացման հաղթահարման տեսանկյունից: 

Ինչպիսին է լինում վախը

Իրական վախ. մարդու ռեակցիան է արտաքին վտանգի հանդեպ: Այդ վախը կա յուրաքանչյուրի մոտ ենթագիտակցական մակարդակում և այն ազդանշանային գործառույթ ունի` վտանգը շատ մոտ է, հարկ է կենտրոնացնել օրգանիզմի պահեստային ուժերը, պաշտպանության պատրաստ լինելու համար:

Նյարդային վախ. հաճախ լինում է առանց որևէ պատճառի, բայց երբեմն դրա դրսևորումը կապված է լինում որոշակի իրավիճակի և օբյեկտի հետ: Նյարդային վախ ունեցող մարդիկ միշտ սպասում են ամենավատ բանին և ապրում են ցանկացած պահի դժբախտության մշտական սպասումով: Նյարդային վախը հոգեսոմատիկ ախտընթաց է, այսինքն, միաժամանակ, և´ ֆիզիկական է, և´ հոգեբանական: Վախի ֆիզիկական դրսևորումը կարող է արտահայտվել ուժեղ սրտխփոցով, շարժողական անհանգստությամբ կամ դողով, սառը քրտինքով, բերանում չորության զգացումով, լուծով: 

Տարբեր ֆոբիաներ. ֆոբիան անիրական վախն է, որը շատ խիստ խանգարում է նորմալ ապրելուն, աշխատելուն, մարդկանց հետ շփվելուն: Ցանկացած վախ կարող է կապված լինել որոշակի օբյեկտի կամ իրավիճակի հետ: Օրինակ, ատամնաբույժին այցելելու, բարձրությունից, ինքնաթիռով թռչելուց, օձից, շնից       վախենալն առանձնահատուկ վախերի բնորոշ օրինակներ են: 

Տարբեր ֆոբիաները սովորական վախերից տարբերվում են ոչ թե իմաստով, այլ ինտենսիվությամբ: Եթե մարդը, որ տառապում է ինչ-որ մի ֆոբիայով, իր վախի առարկայի հետ հազվադեպ է հանդիպում, ապա այն իրենից ոչ մի վտանգ չի ներկայացնում: Բայց եթե վախի պատճառը հաճախ է հանդիպում, ապա այն կարող է կյանքը փչացնել:  

Միայնակության վախ. որքան մարդը շատ է ինքնամփոփ դառնում և մարդկանցից հեռու մնում, այնքան շատ է նա իրեն դատապարտում մեկուսացման վտանգին: Դա վախի շատ տարածված տեսակն է, որը մարդուն ստիպում է նույնիսկ երբեմն շփվել այնպիսի մարդկանց հետ, ովքեր նրա համար տհաճ են: Հասկանալի է, որ մարդը երբեմն ցանկանում է միայնակ մնալ և հանգստանալ շրջակա իրարանցումից: Բայց, եթե առանձնացումը երկար է տևում, մարդուն սկսում է պարուրել վախը, թե նա այս աշխարհում արդեն ոչ-ոքի պետք չէ: Մարդն ինքնին սոցիալական էակ է և բոլորն էլ ցանկանում են հարգված, սիրված, գնահատված լինել, որպեսզի իրենց հասարակության լիիրավ անդամ զգան: 

Վստահության վախ. եթե մարդը ինչ-որ մեկի առջև բացում է իր հոգին, այնուամենայնիվ, ներքուստ անհանգստանում է.«Իսկ ես ճի՞շտ եմ վարվում, որ այս մարդուն վստահում եմ: Իսկ նրան հավատալ կարելի՞ է»: Այս նույն վախը պարուրում է մարդուն, երբ նա սիրահարվում է կամ հակառակ սեռի ներկայացուցչի հանդեպ համակրանք է զգում:  

Փոփոխությունների վախը. ցանկացած մարդ էլ գիտի, որ այս աշխարհում ոչ մի բան անփոփոխ չէ, ամեն ինչ էլ վաղ թե ուշ փոխվում է: Եվ բոլորն էլ, առանց բացառության, վախենում են փոփոխություններից, որովհետև ցանկացած փոփոխություն սպառնում է իր անհայտությամբ: Շատ հաճախ մարդիկ ամեն տեսակի նորույթ որոշակի վերապահությամբ են ընդունում, քանի որ դրա մեջ որոշակի վտանգ ու սպառնալիք են տեսնում: Երբեմն հայտնի չի լինում, թե ինչ կբերի իր հետ փոփոխությունը, որտեղ կարող է թաքնված լինել վտանգը և, ամենակարևորը, ինչպես հարկ կլինի պաշտպանվել դրանից: 

Կախվածության վախ. ապրելով հասարակության մեջ, մարդը կախված է լինում նրա օրենքներից, դրույթներից, ավանդույթներից: Որքան շատ է նա ցանկանում ազատվել հասարակության «լծից», այնքան սուր կերպով է ընկալում, որ դա անհնարին է: Քանի որ ապրելակերպը կախված է շրջակա միջավայրից, տարբեր հանգամանքներից, ի վերջո, այլ մարդկանցից: Մարդը մշտապես ապրում է այն վախով, թե պետք է «ենթարկվել ընդհանուր կարգուկանոնին», իսկ եթե նա դա չի ցանկանում, ապա սկսվում է ներքին պայքարը:  

Ինչպես հաղթահարել վախը

Վախը մարդու վրա բացասական ազդեցություն է ունենում, քանի որ նրան մշտապես լարված է պահում, խարխլում է նրա ինքնավստահությունը և թույլ չի տալիս մինչև վերջ բացահայտել իր անհատականությունը:

Վախի դեմ ամենակարևոր դեղորայքը բարձր ինքնագնահատականն է և ինքնավստահությունը: Պետք է ինքդ քո վրա վստահ լինես, որ ամեն ինչ կարող ես անել բարձր մակարդակով: Որոշ մարդկանց մոտ անհանգստության զգացում է լինում, քանի որ նրանք անընդհատ տհաճություննների են սպասում, իսկ դա պայմանավորված է արժեքների սխալ համակարգով և սեփական անձի հանդեպ բարձր պահանջկոտությամբ:

Առաջին քայլ.  հարկ է որքան հնարավոր  է հստակ տարբերակել, թե հատկապես ինչից եք վախենում և ինչու: Եթե դա անմիջապես չի ստացվում, պետք է չէ ինքնախարազանմամբ զբաղվել: Աշխատեք հասկանալ, որ դա ժամանակավոր դժվարություն է և, միևնույնն է, ձեր ուզածին հասնելու եք: Երբեք շրջապատի մարդկանց ուշադրությունը ձեր սխալների վրա մի հրավիրեք: 

Երկրորդ քայլ. հարկ է ազատվել այն մտքից, թե դուք անհաջողակ եք: Եթե մշտապես նման կերպ մտածեք, ապա այդպես կլինի իրական կյանքում: Չէ որ մտքերը նյութական են:  

Երրորդ քայլ. աշխատեք չշփվել այնպիսի մարդկանց հետ, ովքեր մշտապես վախեցնում են կամ պատմում են իրենց վախերի ու անհաջողությունների մասին: Ուրիշի վախերը վարակիչ են: Նման մարդկանց հետ շփվելը տրամադրությունը վատացնում է:  

Չորրորդ քայլ. եթե վախենում եք հարազատ մարդու կամ ղեկավարության հետ սպասվելիք լուրջ խոսակցությունից, ապա աշխատեք այդ զրույցը նախապես մտովի անցկացնել այնպես, ինչպես ձեր հարմար է: Հետո պատկերացրեք, որ իրավիճակը զարգանալու է ըստ ձեր սցենարի: Դա կբարձրացնի ձեր տրամադրությունը և նվազագույնի կհասցնի չհիմնավորված վախը: 

Հինգերորդ քայլ. ձեր վախերից ուրախ-զվարթ բաժանվեք: Ուրախ ներկայացումներ դիտելու գնացեք, հաճախ կատակերգություններ դիտեք, երգիծական գրքեր կարդացեք և շփվեք դրական տրամադրված մարդկանց հետ: Այդ ամենը կօգնի ձեր խնդիրներին նայել ոչ թե ողբերգության, այլ կատակերգության տեսանկյունից:  Հիշեք, լավատեսներն առավել հաջողակ ու երջանիկ են, քան մռայլ ու հումորի զգացումից զուրկ մարդիկ: 

Չի կարելի վախի հետևից գնալ այնպես, կարծես կառափնարան գնալու լինեք: Ցանկացած վախ շատ վատ խորհրդատու է: Եթե դուք չափազանց զգույշ եք, ապա իմացեք, որ դա անհաջողության թաքնված վախն է: Մի վախեցեք, համարձակ եղեք, այլապես հաջողության չեք հասնի:  

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ